Ülkelere Verilen Kredi Notu ve Doğrudan Yabancı Yatırımlar

Bilindiği üzere 5 Kasım 2012 tarihinde (beklenenin öncesinde) Fitch Ratings, Türkiye’nin kredi notunu BB+’dan BBB-‘ye çıkartmış, Türkiye’yi “yatırım yapılabilir” seviyeye çıkartan ilk kurum olmuştur.

Fitch hangi kriterlere göre değerlendirme yapmaktadır? Yatırım yapılabilir seviye ne demektir? Türkiye’nin kredi notunun artması / azalması doğrudan yabancı yatırımın ülkeye girişini ne yönde etkilenmektedir? Yazıda bu konular ele alınacaktır.

Firma ya da bireysel derecelendirme olduğu gibi hükümetler düzeyinde de borçları geri ödeme esaslı kredi notu değerlendirmeleri gerçekleşmektedir. Popüler derecelendirme kuruluşları Standard & Poor’s, Moody’s ve Fitch, kendileri ya da talep üzerine belirlenen dönemlerde ülkelere kredi notu vermektedir.

Ülkeler neden bu tür kredi derecelendirmelerine ihtiyaç duymaktadır? Yanıt basit; daha çok yabancı yatırım. Çok yalın olarak belirtmek gerekirse, kredi derecelendirme kuruluşlarının bağımsız olarak birçok faktörü inceleyerek vermiş oldukları not ile ülkenin yatırım riski hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir.

Bir Ülke İçin Kredi Notu Nasıl Belirleniyor?

Kredi derecelendirme kuruluşları bu analizi zor olan çalışmayı birçok faktörü aynı anda birbiri ile olan ilişkilerini de göz önünde bulundurarak incelemektedir.

Örnek olarak ele alınan Fitch Ratings’in ülkelere kredi notu verirken dikkate almış olduğu muhtemel ekonomik, politik ve çevresel faktörler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.

1. Politik ve Çevresel Etmenler
2. Dış Ticaret Durumu: Dışsatım ve Dışalım
3. Cari İşlemler Dengesinde Hizmetler Hesabı
4. Tek Yönlü veya Karşılıksız Transfer
5. Uzun Süreli Sermaye Hareketleri
6. Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri
7. Altın - Döviz Rezervi ve Rezerv Hareketleri

Fitch’in değerlendirmesi harf esaslı olup Tablo 1’de belirtilen şekilde bir sistem izlemektedir. “BBB-“ yatırım yapılabilir son seviyeyi belirmektedir. Yatırım yapılabilir seviye, ülkenin belirlenen faktörler çerçevesinde yatırım için uygun koşulları taşıdığı, ülkenin sahip olduğu ekonomik ve politik risklerin yatırımda büyük etki yaratmayacağını ifade etmektedir.

Tablo 1. Fitch Ratings - Derecelendirme

Uzun vadeli	Kısa vadeli	Açıklama
AAA	F1+	En yüksek dereceli
AA+		Yüksek dereceli
AA
AA-
A+	F1	Üst orta sınıf
A
A-	F2
BBB+		Alt orta sınıf
BBB	F3
BBB-
BB+	B	Yatırım yapılamaz spekülatif
BB
BB-
B+		Son derece spekülatif
B
B-
CCC	C	Önemli riskler
		Büyük ölçüde spekülatif
		Kurtarılması beklenen, iflasa yakın
DDD	/	İflas

Kaynak: Fitch Ratings

Kredi Notu ve Doğrudan Yabancı Yatırımlar

Özellikle gündemde olan Fitch’in değerlendirmesi olduğu için Fitch’in Türkiye’ye vermiş olduğu notlar üzerine çalışma yapılmıştır. Fitch’in 1994’ten bu yana Türkiye’ye vermiş olduğu kredi notları (pozitif / durağan / negatif görünümleri ile birlikte) ve 1994 yılından itibaren Türkiye’ye akan yabancı yatırımların miktarları Tablo 1’de yer almaktadır.

Tablo 2. Fitch Ratings’in Türkiye için Kredi Notu (1994 – 2012)

Tarih	Fitch’in Türkiye için Kredi Notu	Yıl	Doğrudan Yabancı Yatırım (Milyon $)
10.08.1994	B	1994	608
26.09.1995	BB-	1995	885
20.12.1996	B+	1996	722
10.04.2000	B+ (Pozitif)	1997	805
27.04.2000	BB-	1998	940
22.02.2001	BB- (Negatif)	1999	783
02.04.2001	B+ (Negatif)	2000	982
05.02.2002	B (Durağan)	2001	3.352
25.03.2003	B- (Negatif)	2002	1.082
06.08.2003	B- (Pozitif)	2003	1.702
25.09.2003	B (Pozitif)	2004	2.785
09.02.2004	B+ (Durağan)	2005	10.031
25.08.2004	B+ (Pozitif)	2006	20.185
13.01.2005	BB- (Durağan)	2007	22.047
10.05.2005	BB- (Pozitif)	2008	19.504
06.12.2007	BB- (Durağan)	2009	8.411
12.12.2007	BB (Durağan)	2010	9.038
03.12.2009	BB+ (Durağan)	2011	15.876
24.11.2010	BB+ (Pozitif)
23.11.2011	BB+ (Durağan)
05.11.2012	BBB- (Durağan)

Kaynak: Fitch Ratings, The World Bank

Yıllara göre Fitch Ratings tarafından verilen not ve Türkiye’nin yıllara göre evsahipliği yaptığı yabancı yatırımlar incelendiğinde bazı önemli noktalar ortaya çıkmaktadır.

• 1994 – 1995 yıllarında Türkiye’nin kredi notu B’den BB-‘ye çıkarılmıştır. 1994 ile 1995 yılları arasındaki doğrudan yabancı yatırım farkı yaklaşık +200 milyon $’dır.
• 2000 – 2001 yıllarında Türkiye’nin yabancı yatırımı dört haneli rakamlara ulaşmıştır; 2000’de 982 milyon $ iken 2001’de 3.352 milyon $’lık yatırım çekme başarısı gösterilmiştir. Fitch 2000 yılında Türkiye’nin notunu B+ pozitif görünüm olarak belirlemiş, daha sonrasında ise BB-‘ye çıkarmıştır.
• 2001 – 2002 yıllarında ekonomik kriz Türkiye’nin notu BB-‘dan sırasıyla B+ ve daha sonrasında B’ye düşürülmüştür. 2001 yılındaki başarıdan sonra ne yazık ki yabancı yatırım da büyük düşüş yaşamıştır.
• 2005 yılında Türkiye’nin kredi notu B+’dan BB-‘ye çıkarılmıştır. Durağan olarak belirlenen not, daha sonra pozitif olarak not edilmiştir. 2006 yılında Türkiye’ye akan yabancı yatırım tarihinin en yüksek rakamına ulaşmıştır: 20.185 milyon $.
• 2009 yılında Fitch tarafından BB+ (durağan) olarak belirlenen Türkiye’nin kredi notu 2010 yılında pozitif yönlü olarak not edilmiştir. 2010 – 2011 yılları arasında Türkiye’ye gerçekleştirilen yabancı yatırım 6.000 milyon $ artmıştır.

Değerlendirmeye bakıldığında birçok faktör ile birlikte derecelendirme kuruluşlarının belirlemiş olduğu notun da yabancı yatırımları çekmede etkisi olduğu görülmekte ya da en azından düşünülmektedir. Birçok uzman not artışına sahip ya da daha önemlisi ‘yatırım yapılabilir’ seviyeye gelen Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda daha çok yabancı yatırıma evsahipliği yapacağını belirtmektedir.

Bu noktada, yabancı yatırımın Türkiye’ye girişinde özellikle makroekonomik göstergelerin büyük rol oynadığını belirtmek gerekmektedir. Ülkelerin bir nevi yatırım için ne kadar istekli ya da hazır olduğunu gösteren “Doing Business” raporları da bu konuda ülkenin potansiyelini ortaya koymaktadır.

2013 yılı için hazırlanan “Doing Business” raporuna göre Türkiye iş yapma kolaylığı bakımından 185 ülke arasından 71. sıradadır. Rapora aşağıda belirtilen linkten ulaşılabilmektedir.

http://www.doingbusiness.org/reports/global-reports/Doing%20Business%202013

05.11.2012 tarihinde Fitch Ratings tarafından yapılan değerlendirme sonrasında Standard & Poor’s ve Moody’s tarafından yakın zamanda bir not değerlendirme yapılması tahmin edilmektedir.

Daha önce belirtildiği üzere, herhangi bir ekonomik ya da politik krizin yaşanmaması durumunda Türkiye’nin yatırım yapılabilir seviyeye ulaşmasından sonra doğrudan yabancı yatırım miktarında da önemli artış beklenmektedir. 2012 ve 2013 (kredi notlarında bir değişiklik olmazsa 2014’te dahil edilebilir) yıllarında Türkiye’de gerçekleşen yabancı yatırımlar için yapılabilecek değerlendirme bu not artışının etkilerini de gösterecektir.