Türkiye’de kurulması planlanan nükleer santrallerin teknik detaylarının belirlenmesi ile birlikte Sinop’ta imalat sektöründe hareketlenmeler gözlemlenmektedir. Sanayi ile birlikte hizmet sektöründe de her geçen yıl olumlu gelişmelerin yaşanması Sinop ilinin yakın zamanda Türkiye’nin “hızlı kalkınan” illeri arasına girmeye aday olduğunu göstermektedir. Yazıda 2010 - 2014 yılları ilk 6 aylık dönemleri karşılaştırılarak ildeki işletmelerin dış ticaret performansları ve aynı dönemlerde ilde planlanan yatırımlar, açılan & kapanan firmalar, kapasite raporları ve organize sanayi bölgelerindeki hareketlilikler incelenmektedir.
Sinop ilinin ihracat performansında özellikle son iki yılın ilk 6 aylık dönemlerde agresif büyümeler görülmektedir. 2012 yılı ilk yarısında ihracat ile ithalat arasındaki dış ticaret dengesinin en düşük değere yaklaşmıştır. 2013 yılı sonunda elde edilen yaklaşık 37 milyon $ ihracat, Sinop tarihinin en yüksek ihracat rakamı olarak not edilmiş olup, 2014 yılında bu rakamın yakalanması veya daha da üzerine çıkılması beklenmektedir. Kriz döneminde ithalat kontrol altına alınsa da kriz sonrasında ülkede yaşanan sürekli ekonomik büyüme ile birlikte firmaların yeni yatırım talepleri, ithalat rakamlarının da yukarıya tırmanmasına neden olmuştur. Sinop, ülkede dış ticaret konusunda fazla veren sayılı ilden biri olup, yılsonunda 2013 yılına paralel olarak yaklaşık 19 milyon $ fazla vermesi hedeflenmektedir.
Grafik-1. Dış Ticaret Verileri, 2010-2014 (Ocak-Haziran)
Kaynak: TÜİK, 2014
İhracat rakamları yıllara göre artış trendine sahip olsa da yıllara göre ihracat lideri sektörler incelendiğinde ihracat alanında bu sektörlerin ilin toplam ihracatı içerisindeki payı 2010-2012 yıllarının ilk yarılarında düşüş göstermekte olup, kriz sonrasındaki toparlanma süreci ile lider sektörlerin daha da güçlendiği görülmektedir. Grafik sadece son 5 yılı gösterse de, Sinop ilinde 2010 yılı öncesinde de ihracat lideri sektör olan yaş meyve yerine son 2 yılda farklı sektörlerin lider olması dikkat çekmektedir. Sinop’ta özellikle Dikmen ilçesinde faaliyet gösteren su ürünleri işleme tesislerinin 2013 yılındaki performansı ve son 2 yılda ilde artan tekstil firmalarının yoğun faaliyetleri bu değişimin önemli sebeplerindendir.
Grafik-2. Fasıllara Göre İhracat Verileri, 2010-2014 (Ocak-Haziran)
Kaynak: TÜİK, 2014
İhracat gibi ithalat alanında da son iki yılın ilk 6 aylık döneminde lider sektörün değişmesi söz konusu olsa da ihracata kıyasla ters bir grafiğin izlendiği görülmektedir. 2010 - 2012 yılları arasında ilde faaliyet gösteren firmalar en çok ithal makina ve aksamlarına ihtiyaç duyarken, son yıllarda özellikle Sinop Organize Sanayi Bölgesi’ndeki (Sinop OSB) melez yatırımlar farklı alanların ithalatta lider olmasına neden olmuştur.
Grafik-3. Fasıllara Göre İthalat Verileri, 2010-2014 (Ocak-Haziran)
Kaynak: TÜİK, 2014
Sinop ilinin en önemli ihracat partnerleri Karadeniz kıyısında yer almaktadır. Uzun yıllardır Ukrayna’ya gerçekleştirilen (özellikle yaş meyve ve sebze ihracatı) ihracat son 2 yıldır bölgedeki Rusya-Ukrayna geriliminden ötürü azalmış ve 2014 yılının ilk yarısında ilk defa Sinop, Ukrayna’dan farklı bir ülkeye en fazla ihracatı gerçekleştirmiştir.
Grafik-4. Ülkelere Göre İhracat Verileri, 2010-2014 (Ocak-Haziran)
Kaynak: TÜİK, 2014
Hemen hemen her ilde olduğu üzere Sinop ilinin de en büyük ithalat partneri Çin Halk Cumhuriyeti’dir. Genellikle makina ve aksamları alanında ithalat gerçekleştiren Sinoplu üreticiler bu konuda Çin’i tercih etmektedir. Bu ülkeye olan ithalat talebi sadece 2013 yılında azalma göstermiştir.
Grafik-5. Ülkelere Göre İthalat Verileri, 2010-2014 (Ocak-Haziran)
Kaynak: TÜİK, 2014
Sinop ilinde gerçekleşen yatırımları takip etmek için ilde çıkarılan yatırım teşvik belgeleri incelenmektedir. Yatırım teşvik belgesi sayısı 2010 yılının ilk yarısında 11 iken, 2014 yılında aynı dönemde bu rakam 5’e inmiş olup, 2009 yılından beri uygulanan teşvik sisteminde Sinop ilinde en az teşvik belgesi çıkarılan yarıyıl olmuştur. Bu durum yatırım tutarı ve istihdam rakamlarına da yansımaktadır.
Grafik-6. Yatırım Teşvik Belgeleri, 2010-2014 (Ocak-Haziran)
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2014
TOBB’dan alınan verilere göre ilde 2013 ve 2014 yıllarının ilk yarısında kurulan işletme sayısı 61 olarak belirlenmiş olup, yine aynı dönemlerde kapanan işletme sayısı ise 2013’e göre 5 birim azalarak 26’ya inmiştir.
İkamet amaçlı olan/olmayan binaların inşaatı ve elektrik enerjisi üretimi alanlarında faaliyet gösteren işletmeler 2013 yılında Türkiye’de hem en çok kurulan hem de en çok kapanan işletme türü olarak ön plana çıkmaktadır. Sinop’ta ise 2013 yılında fırınlanmış kilden tuğla malzemelerinin imalatı (Boyabat), balık ve deniz hayvanlarının işlenmesi (Dikmen), hazır beton imalatı (Sinop geneli) ve ağaçların biçimlenmesi (Ayancık, Türkeli) alanlarında yoğun olarak kapasite raporlarının oluşturulduğu belirtilmektedir. Kapasite raporlarında 2012 yılına kıyasla 2013 yılındaki değişimler aşağıdaki grafikte verilmektedir. Grafikten de anlaşılacağı üzere, Sinop’ta alınan kapasite raporları istihdamın pozitif etkilendiğini ifade etmektedir; özellikle işletmelerdeki teknisyen sayısında %20, mühendis sayısında ise %8’lik artışlar Sinop ilinde nitelikli istihdamın artması adına önemlidir.
Grafik-7. Kapasite Raporları Çalışan Değişimi (%), 2010-2014 (Ocak-Haziran)
Kaynak: TOBB, 2014
2010-2014 yılları arasında Sinop ilinde çıkarılan yatırım teşvik belgelerinin detayları incelendiğinde il dışından gerçekleşen yatırımların sayısı önceki yıllara göre azalsa da Sinop’ta hali hazırda faaliyet gösteren firmaların yeni yatırımlarını Organize Sanayi Bölgeleri’ne (OSB) kaydırdıkları görülmektedir. Sinop ilinde yer alan Sinop ve Boyabat OSB’lerinin teşvik sisteminde 6. Bölge teşviklerinden yararlanıyor olması bu durumun en önemli sebeplerinden biri olarak gösterilmektedir. Sinop’ta faaliyet gösteren firmalar, yeni yatırımları sürecinde devletin sunduğu vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği, faiz desteği gibi kritik konularda maksimum düzeyde yararlanmayı hedeflemektedir. 2014 yılı Temmuz ayı itibariyle Sinop Organize Sanayi Bölgesi’nde doluluk oranı %80’e yaklaşmışken, 2013 yılı sonundan itibaren faaliyete geçen Boyabat Organize Sanayi Bölgesi’nde ise tahsis oranı %16 seviyesindedir.
Genel olarak değerlendirildiğinde, Sinop ilinde 2014 yılı sonunda dış ticaret dengesinin 2013 yılı ile aynı sonuçları vermesi beklenmektedir. İhracatta, yaşanan politik gerilimden ötürü Ukrayna’dan farklı bir ülkenin en büyük partner olarak ortaya çıkması beklenirken, ithalatta ise Çin ile gerçekleştirilen ticaret hacminin yıl sonunda 2013’e kıyasla artacağı öngörülmektedir. İlde, yılsonunda örme giyim eşyasında en çok ihracatın, 2014 yılının ilk yarısında ithalatta ikinci sırada olan makina, cihazlar ve aksamlarının ise yine yılsonunda en çok ithalatın gerçekleştirildiği fasıllar olması beklenmektedir. Yılsonunda Sinop ilinde toplam 8 yatırım teşvik belgesinin çıkarılması ve sabit yatırım tutarı ve istihdamın önceki yıllara kıyasla daha düşük olması öngörülmektedir. 2013 yılı kapasite raporları açısından Sinop için verimli bir yıl olarak nitelendirilebilir, ancak 2014 yılında % değişim oranlarının daha düşük olması beklenmektedir.
