Teşvik Sisteminde Sinop’a Daha Fazla Destek Olmalı

Daha fazla yerli ve yabancı yatırımcıyı ülkemize çekebilmek amacıyla hükümetin son yıllarda geliştirdiği teşvik sistemi tasarımları oldukça etkili olmuştur; sunulan teşvikler ile birlikte hem yerli yatırımcı ülkenin farklı bölgelerinde daha güvenli bir şekilde yatırım yapmış, hem de ülkemize akan doğrudan yabancı yatırım rakamlarında önemli artışlar görülmüştür. Ülkemizde “teşvik” kavramının ilk çıkışından bu yana yatırımcı-devlet arasındaki ilişki farklılaştırılmış, yeni sistem ile birlikte devlet yatırımcıya doğrudan sıcak para girişi sağlamaktan ziyade dolaylı olarak uzun dönemde yatırımcıyı desteklemektedir. Daha önceleri yatırımcıya sunulan doğrudan hibe-kredi akışı yerine vergi indirimi, KDV ve gümrük muafiyeti, sigorta primi desteği ve kredi faiz desteği gibi uzun dönemli destek kalemleri yatırımcıya sunulmaktadır. Özetle, artık yatırımcının sermayesinin güçlü olması ya da en azından başlangıç seviyesinde yeterli olması beklenmektedir.
2009 yılındaki dikkat çeken teşvik sisteminden sonra 2012 yılında yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi ile birlikte Sinop 6 seviyedeki sosyo-gelişmiş bölge arasında 5. Bölge’de – hatta Organize Sanayi Bölge’ye yapılan yatırımlarında 6. Bölge – yer almış, ülkemizin batısında yer alıp sunulan teşviklerden en fazla yararlanan birkaç ilden biri olmuştur. Daha fazla teşvik ile daha fazla yatırım Sinop’a çekilmiş, yatırımı beyan eden belge olan “yatırım teşvik belgesi” sayısında özellikle 2013 yılında Sinop’ta büyük artış görülmüştür.
2013 yılı sonunda ülke içerisinde yaşanan siyasi gerilim piyasaları etkilemiş, faiz oranlarının yükselmesi ile birlikte döviz kurunda yaşanan hızlı artışlar yatırımcının yatırım kararını da etkilemiştir. Ekonomi Bakanlığı’ndan alınan verilere göre 2014 yılı Ekim ayı sonu itibariyle Sinop’ta bu yıl sadece 7 adet yatırım teşvik belgesi çıkarılmış olup, 2013 yılının gerisinde kalmıştır. İlk 10 ay sonundaki 7 yatırım ile birlikte sunulan toplam 304 kişilik istihdam da bu alanda diğer yıllara göre daha azdır.

2014 yılı Eylül ayında hazırlanan yatırım teşvik belgesinde belirtilen enerji sektörüne (doğalgaz altyapı yatırımı) yönelik 85 milyon TL’lik yatırımdan ötürü bu yıl için beyan edilen toplam sabit yatırım tutarı şimdiden diğer yılları geçmiştir. Enerji yatırımı çıkarıldığında ise kalan toplam 15 milyon TL sabit yatırım tutarı yatırım performansının düşük olması açısından dikkat çekmektedir. Yatırım teşvik belgelerinde özellikle ithalat talebinin yıllar geçtikçe arttığı görülmektedir; 2014 yılındaki yatırımların en önemli pozitif çıktılarından birisi de ithal edilen makine ve teçhizat ile birlikte daha kaliteli üretim imkanlarının Sinop’a çekiliyor olmasıdır.

İlde planlanan yatırımların genelinde imalat sektörü ön plana çıkmaktadır. Özellikle 2013 yılında hazırlanan 18 yatırım teşvik belgesinin 17’sinin imalat sektöründe olması yatırımların üretim yoğun sektörlerde olduğunu göstermektedir. Gelecek yıllarda ise hizmet sektöründe yatırım teşvik belgesi sayısının artması beklenmektedir.

Yatırım teşvik belgesi sayısının geçen yıllara kıyasla bu yıl daha az olmasının elbette çeşitli sebepleri bulunmaktadır. Bu konudaki en temel sorunlardan birisi de her en kadar tanıtım çalışmaları tüm illeri kapsayacak şekilde yapılsa da orta ölçekli yatırımcının devletin sunduğu teşvikler hakkında eksik bilgi sahibi olmasıdır. Bu soruna çözüm olarak Kalkınma Ajansları bünyesinde kurulan Yatırım Destek Ofisleri halihazırda Edirne’den Hakkari’ye tüm illerde aktif olarak yatırımcılara devletin sunduğu tüm destekler hakkında ücretsiz bilgilendirme hizmeti sunmaktadır. Sinop’ta 2014 yılı Ocak – Ekim döneminde hazırlanan 7 yatırım teşvik belgesinin 5’inin Sinop Yatırım Destek Ofisi tarafından gerçekleştirilmesi bu açıdan oldukça önemlidir.

Yatırımcı için teşvikler her ne kadar cazip gelse de ilin yatırım altyapısının da güçlü olması gerekmektedir. Sinop Limanı’nın gümrüklü yük limanı olarak işlev görebilmesi, ilde bulunan iki organize sanayi bölgesinin tüm altyapısının hızlı bir şekilde tamamlanması ve nitelikli iç göç ile etkin istihdam olanakları sunması Sinop’un ilerleyen yıllarda çok daha fazla yatırım çekebilmesini sağlayabilecektir.

Elbette Sinop’ta sunulan teşvik konularının da gözden geçirilmesi gerekmektedir. Kurulması planlanan nükleer santrallerin yan sanayisine yönelik teşviklerin arttırılması ve desteklenmeyen sektörlerin teşvik sistemine eklenmesi ve özellikle bu konularda yatırım planlayan yatırımcılara Sinop ilinde özel teşviklerin verilmesi gerekmektedir. Yine çağrı merkezleri gibi yüksek oranda istihdam imkanını ön plana çıkaran hizmet sektörü yatırımlarının da Sinop’ta teşvik edilmesine de ihtiyaç duyulmaktadır.

2014 yılında Sinop’ta çıkarılan yatırım teşvik belgesi sayısına ilişkin veriyi Ekonomi Bakanlığı’ndan 2015 Şubat’ında alabileceğiz. 2014 yılının hemen başında Ekonomi Bakanı Sn. Nihat Zeybekçi tarafından açıklanan “teşvik sisteminde 2013 yılındaki destek oranlarına devam edilmesi” kararının 2015 yılında da devam etmesi daha fazla yatırımcıyı Sinop’a çekebilecektir.

Sinop’ta Konut Alımına Yönelik Talep Devam Ediyor

Ülkemizde son yıllarda konut sektörüne yönelik talepten Sinop ilinin de etkilendiği net bir şekilde Sinoplular tarafından da görülmektedir. Özellikle 2011 yılından itibaren piyasalarda yaşanan olumlu gelişmeler ile birlikte faiz oranlarında görülen düşüş konut sektörünü de hareketlendirmiş, halkın geleneksel uzun dönem yatırımı olan altının yerine gayrimenkul en güvenilir yatırım aracı olmuştur.

Ülkede yatırım anlamında yaşanan bu önemli dönüşüm Sinop halkına da yansımıştır. Sinop’ta diğer illerden farklı olarak bu süreci daha da hızlandıran ve diğer illere görece talebin daha yoğun olmasını sağlayan bir önemli faktör de devletin yeni yatırım kalemlerinden olan enerji sektöründe odaklanılan iki noktadan birinin Sinop olmasıdır. 2023 yılından itibaren aktif hale gelmesi planlanan nükleer güç santralinin çalışmaları hız kazanmış, Japon-Fransız ortaklığının belirlenmesi ile birlikte gerek Sinoplular gerekse diğer illerdeki yatırımcılar ilgiyi Sinop’ta tutmuştur. Sinop’a yapılacak yatırımın getirisine yönelik pozitif öngörülerden ötürü de ilde konut sektörüne yoğun bir talep bulunmaktadır.

TÜİK verilerine göre Sinop’ta 2013 yılında 2.422 adet konut satılmıştır, bu alanda Türkiye genelinde 61. sırada yer almaktadır. 2014 yılının ilk 10 ayında ise şu ana kadar toplam 2.115 adet konutun satıldığı görülmektedir. Her ne kadar konut satışında Sinop çoğu ilin gerisinde kalsa da, asıl ölçülmesi gereken nüfusa oranla konut satışlarıdır. Bu açıdan 2013 yılı nüfus rakamları ile birlikte konut satışları incelendiğinde Sinop’ta her 84 kişi için konut satışı yapıldığı görülmektedir. Bu oranlar temel alındığında ise Sinop Türkiye’de 38. sırada yer almakta olup, Gaziantep, Ordu, Rize, Adana, Diyarbakır, Sivas ve Erzurum gibi büyük illeri geride bırakmaktadır.

Konut talepleri incelendiğinde ülkenin genelinde olduğu gibi Sinop’ta da yaz döneminde konut alımında artış görülmektedir. 2014 yılı Ağustos ayında toplam 346 adet konut satışı gerçekleştirilmiş ve son iki yılda en fazla konut satışı bu ayda gerçekleştirilmiştir. Ağustos’tan itibaren Sinop ilinde konut satışları geçen yıla göre daha yüksek bir trend izlemektedir.

Enerji yatırımının dışında, Sinop’ta sunulan teşviklerin fazla olması, yeni yatırım alanlarının oluşturulması ve il olarak özellikle son yıllarda Karadeniz’de turizm alanında ön planda olunması Sinop’a yönelik yatırım taleplerini de olumlu yönde etkilemektedir. Arsa ve konut fiyatlarının da bu talebe paralel olarak artış göstermesi elbette en başta bu alanda yatırım yapanların ve inşaat sektöründeki firmaların yüzünü güldürmektedir.

Sinop’ta toprak değerleniyor, Sinop’a yatırım yapan yatırımcı da kazanıyor. Yeni yatırım alanlarının imara açılması ile birlikte konut satışlarının da ivme kazanması ve ilerleyen yıllarda daha yüksek konut satış rakamlarına ulaşılması beklenebilir.

Tekstil Sinop’un İhracatına Yön Veriyor,İthalat Tehlikeli Düşüşte

Sinop ilinin 2014 yılı ilk yarısındaki dış ticaret performansı değerlendirildiğinde yılsonunda ilin dış ticaret dengesinin geçen yıla kıyasla çok farklı olmayabileceği öngörülmekteydi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Ocak-Eylül dönemi verilerine göre ihracatın geçen yılın aynı dönemine göre geride kaldığı görülmektedir.

2013 yılında gerçekleştirilen yaklaşık 33 milyon $ ihracat (Türkiye İhracatçılar Meclisi’ne göre 35 milyon $) ile en yüksek rakamına ulaşan Sinop bu konuda geçen yılı arayabilir. Eylül ayı itibariyle 2013 ile 2014 yılları kıyaslandığında Sinop’un ihracat rakamlarında 5 milyon $ azalma görülmektedir. Yine ilk 9 ay sonunda ilin dış ticaret hacmi 23,7 milyon $ olup, geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık 7 milyon $ gerisindedir.

Sinop ilinde örme giyim sektörünün 2014 yılının ihracat yıldızı olması ilin dış ticaretinde ön plana çıkan ayrıntı olmaktadır, 9 ay sonunda bu sektördeki ihracat 5,5 milyon $’a ulaşmıştır. Bu gelişmenin en önemli sebebi, son yıllarda Sinop’ta gerçekleştirilen tekstil yatırımlarının etkisini dış ticarette göstermesidir.

İhracatta son iki senedir Sinop’un yeni partneri olan İngiltere ile ticaret bu yıl daha da gelişmiş, yine Almanya’ya olan ihracat da artmıştır. Sinop’un Avrupa ülkelerine gerçekleştirdiği ihracatın yıllar itibariyle artması da “nitelikli ürün imalatının” Sinop’ta ilerleme kaydettiğini ifade etmektedir. Ancak özellikle su ürünleri alanında Güney Kore’ye ihracat azalmakta, Ukrayna ve Rusya’daki siyasi krizden dolayı da 2014 yılında bu ülkelere gerçekleştirilen ihracat olumsuz etkilenmektedir.

Eylül ayında gerçekleşen 82.184 $’lık ithalat ile Sinop bu alanda son üç yıldaki en düşük ithalat rakamını görmüştür. Ağustos’ta da ildeki ithalatın yine yalnızca 103.000 $ civarında olması Sinop’un ithalatında son dönemde önemli düşüşler olduğunu göstermektedir. Kazakistan ilk kez Sinop’un ithalatında ilk üçte yer almakta olup, bu ülkeden yapılan ithalatın tamamı çinko alımı üzerinedir. Ancak ithal edilen çinko Sinop’ta işlenmemekte, hammadde olarak iç piyasaya sunulmaktadır.

Belirtmekte yarar var, dış ticaret rakamlarını tek bir kaynaktan toplamak amacıyla her ne kadar veriler TÜİK’ten alınsa da Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) 2014 yılı Sinop ihracat verileri ile TÜİK arasında büyük farklılıklar görülmektedir. Yılın son çeyreği de tamamlandıktan sonra dış ticaret rakamları tekrar kontrol edilip 2014 yılı genel analizi 2015 yılı içerisinde yapılacaktır.

Özet olarak ilk 9 ay değerlendirildiğinde, bu yıl özellikle bazı yeni sektörlerin Sinop’un ihracatında üst sıralarda yer alması ve İngiltere ve Almanya gibi Sinop için “yeni” olarak ifade edilebilecek ticaret partnerlerinin Sinop’un dış ticaretinde önemli rol oynaması dikkat çekmektedir.