Sinop Ekonomi Verileri Değerlendirmesi (2013-2015)

Bu kısa analiz ile Sinop ilinin son 3 yıldaki dış ticaret performansı, açılan firma sayısı ve şirketlerin kurulu sermayesi, yatırım teşvik belge sayısı ve bu belgelerde belirtilen yatırım tutarı ve istihdam rakamları incelenmiştir. 2013-2015 yılları arasında Sinop ilinin ihracat verilerinde azaldığı, 2015 yılı sonunda ildeki ihracatın 20 milyon $ bandının altında kaldığı görülmüştür. İthalatta ise Sinop’taki firmaların her geçen yıl yurtdışıdan makine ve ekipman talebinin arttığı ortaya çıkmıştır; 2013’te 6 milyon $ olan ithalat, 2015 yılında 10 milyon $ seviyesinin üzerine çıkmıştır.

Sinop ilinin son üç yıldaki ihracat ve ithalat partnerlerinde ilk 5 sıra değerlendirilmiş ve bazı yeni partnerlerin dış ticarette sıralamaya girmesi dikkat çekmektedir. Ukrayna’da yaşanan siyasi ve ekonomik gerilim Sinop ilinin bu ülkeye olan ihracatını etkilemiş, Japonya’ya olan ihracat yıllar itibariyle azalmış ancak Almanya, İngiltere ve Azerbaycan pazarlarında canlanmalar yaşanmıştır. İthalatta ise Çin ilk defa en önemli ithalat pazarı olma özelliğini kaybetmiş, Gürcistan’dan özellikle ithal edilen gıda ürünleri (su ürünleri) bu ülkenin 2015’te en büyük ithalat partneri olmasını sağlamıştır. Kazakistan, Yeni Zelanda, Singapur gibi farklı coğrafyalardan ithalatın gerçekleştirilmesi Sinop’ta faaliyet göstere firmaların yatırım çalışmalarında uluslararası ve kıtalararası alımlar yapması açısından önemli olmuştur.

		İhracat ($)		İthalat ($)
2013	Ukrayna	8.199.034	Çin	3.203.432
	Güney Kore	4.136.735	Azerbaycan	1.331.925
	Japonya	3.474.725	Rusya Federasyonu	477.360
	Gürcistan	2.261.742	Güney Kore	362.602
	İngiltere	1.719.744	Yeni Zelanda	259.950
		İhracat ($)		İthalat ($)
2014	Almanya	3.391.954	Çin	2.752.142
	İngiltere	2.527.832	Kazakistan	1.570.530
	Güney Kore	2.417.600	Rusya Federasyonu	592.477
	Japonya	1.912.825	Azerbaycan	315.240
	Gürcistan	1.759.345	Singapur	274.830
		İhracat ($)		İthalat ($)
2015	Güney Kore	3.172.610	Gürcistan	3.321.871
	Rusya  Federasyonu	2.149.332	Çin	2.323.448
	Almanya	1.892.073	Azerbaycan	1.889.157
	Ukrayna	1.274.696	Kazakistan	1.264.058
	Azerbaycan	1.227.418	Güney Kore	385.725

Sektörel dış ticaret verilerinde Sinop ilinin su ürünleri sektöründe düzenli olarak yoğun ihracat gerçekleştirdiği görülmüştür. Yaş meyve ve sebze üretimi Sinop ilinde gerçekleştirilmese de üretici firmanın ihracat için kayıtlı merkezi Sinop ilinde gösterilmesinden ötürü bu rakamlar Sinop iline yansımıştır. Yine Sinop’ta üretilen ürünlerin bir kısmının da üretici firmaların İstanbul’da merkezlerinin bulunmasından ötürü bu üretimin Sinop iline aktarılamamasına neden olmuştur. Son 3 yılda önemli bir ihracat kalemi olarak ortaya çıkan örme giyim sektöründe ihracatın daha çok Avrupa Birliği (AB) ülkelerine yönelik olması kaliteli üretim anlamına önem teşkil etmiştir.

2013 Yılı	İhracat ($)
Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar	10.343.490
Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar	8.598.410
Örme giyim eşyası ve aksesuarı	3.719.708
Adi metallerden çeşitli eşya (kilit, kasa, mobilya tertibatı, vb.)	1.587.291
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları	1.306.488
	İthalat ($)
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları	3.184.269
Ham postlar, deriler (kürkler hariç) ve köseleler	1.331.925
Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri, hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler	378.131
Adi metallerden aletler, adi metallerden bunların aksam ve parçaları	308.693
Elektrikli makina ve cihazlar, aksam-parça-aksesuarı	247.751
2014 Yılı		İhracat ($)
Örme giyim eşyası ve aksesuarı		6.740.283
Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar		6.036.386
Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar		3.720.892
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları		2.057.388
Adi metallerden çeşitli eşya (kilit, kasa, mobilya tertibatı, vb.)		1.886.289
		İthalat ($)
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları		2.527.956
Çinko ve çinkodan eşya		1.570.530
Kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar, bunların aksam, parça ve aksesuarı		567.014
Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri, hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler		475.736
Ham postlar, deriler (kürkler hariç) ve köseleler		228.420
2015 Yılı	İhracat ($)
Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar	5.425.740
Yenilen meyveler ve sert kabuklu meyveler	3.393.218
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları	2.415.657
Adi metallerden çeşitli eşya (kilit, kasa, mobilya tertibatı, vb.)	2.079.948
Mobilyalar, yatak takımları, aydınlatma cihazları vb, prefabrik yapılar	1.850.855
	İthalat ($)
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları	2.329.995
Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri, hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler	2.273.916
Alüminyum ve alüminyumdan eşya	1.835.287
Çinko ve çinkodan eşya	1.264.058
Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar, yemeklik katı yağlar, hayvansal ve bitkisel mumlar	953.976

Konut satışlarında ise Sinop ilinde artan trendi 2015 yılında da devam ettiği görülmüştür. Her ne kadar 2015 yılında seçimler sonrası belir bir süre kararsızlık dönemi oluşsa da bu durum Sinop ilinde konut satışlarına olumsuz etki etmemiştir. TR82 Bölgesi olarak nitelendirilen ve Kastamonu, Çankırı ve Sinop illerini kapsayan bölgede genel olarak konut satışlarında yıllar itibariyle artış görülmüştür.

Sinop ilinde 2013-2015 yılları arasında hazırlanan kapasite raporlarına göre en fazla tuğla imalatı sektöründe faaliyet gösteren firmaların, ki bu firmalar Sinop ilinin Boyabat ilçesinde yoğunlaşmaktadır, kapasite raporuna sahip olduğu görülmüştür. Son yıllarda konut sektörünün hızla gelişmesi Sinop ilinde de bu alanlarda üretim yapan firma sayısının artmasına sebep olmuştur. Dikmen’de faaliyet gösteren su ürünleri imalatı (balık unu, balık yemi ve su ürünleri işleme) firmalarının ve Ayancık ve Türkeli ilçelerinde kümelenen ağaç ürünleri işleme firmalarının 2015 yılında öne çıktığı görülmüştür.

2013
Açıklama	Kapasite Rapor Sayısı
Fırınlanmış kilden tuğla, karo ve inşaat malzemeleri imalatı	26
İç giyim eşyası imalatı	11
Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin çıkarımı	11
Hazır beton imalatı	11
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması	10
2014
Açıklama	Kapasite Rapor Sayısı
Fırınlanmış kilden tuğla, karo ve inşaat malzemeleri imalatı	20
Hazır beton imalatı	12
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı	11
İç giyim eşyası imalatı	11
Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin çıkarımı	10
2015
Açıklama	Kapasite Rapor Sayısı
Fırınlanmış kilden tuğla, karo ve inşaat malzemeleri imalatı	24
Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin çıkarımı	16
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması	12
Hazır beton imalatı	12
Ağaçların biçilmesi ve planyalanması	11

Kapasite raporlarındaki istihdam gelişimi incelendiğinde ise Sinop ilinde nitelikli istihdam ile birlikte toplam istihdamda 2015 yılı sonu itibariyle azalma görülmüş olup, bölgede yer alan diğer illere göre ters bir grafik çizmiştir. Sinop ilinde açılan firma sayısının, özellikle Sinop Organize Sanayi Bölgesi’nde, artış göstermesine rağmen firmaların istihdamda küçülmeye yönelmesi bu sonucun ortaya çıkmasındaki en önemli etkilerden biri olmuştur. 

Yıl	İl Adı	Kapasite Raporu	Mühendis	Teknisyen	Usta	İşçi	İdari	Toplam
2015	Sinop	128	46	99	375	4.263	267	5.050
	Çankırı	112	332	439	321	5.371	692	7.866
	Kastamonu	257	278	297	781	8.769	691	10.860
	İl Adı	Kapasite Raporu	Mühendis	Teknisyen	Usta	İşçi	İdari	Toplam
2014	Sinop	134	47	101	387	4.552	261	5.348
	Çankırı	126	177	223	266	4.716	478	6.571
	Kastamonu	257	274	293	732	8.418	651	10.409
	İl Adı	Kapasite Raporu	Mühendis	Teknisyen	Usta	İşçi	İdari	Toplam
2013	Sinop	146	46	115	406	4.522	272	5.361
	Çankırı	129	198	241	277	4.983	563	6.973
	Kastamonu	249	259	278	718	8.315	660	10.263

Sinop ilinde 2015 yılında 30 şirket ve 58 gerçek kişi faaliyete geçmiş olup, sermayelerine göre şirket başına düşen sermaye 138.333 TL olarak hesaplanmıştır. Sinop ilinde yine hesaplamalara göre her 2.320 kişi için 1 firmanın kurulduğu görülmüştür. Kurulan şirket sayısına göre Sinop tüm iller arasında 77., toplam şirket sermayesine göre 79., kurulan gerçek kişi işletme sayısına göre 69., şirket başına ortalama sermayeye göre 65. ve son olarak nüfusun kurulan firma sayısına göre kıyaslanmasında ise 8. sırada yer almıştır.

İl	Şirket	Şirket Sermayesi (TL)	Gerçek Kişi	Nüfus	Sermaye/Şirket	Nüfus/Firma
Sinop	30	4.150.000	58	204.133	138.333	2.320
Kastamonu	102	22.909.000	94	372.633	224.598	1.901
Çankırı	71	23.790.000	39	180.945	335.070	1.645
Türkiye	28.455	6.077.240.209	19.669	78.741.053	213.574	1.636

2012 yılında yayınlanan teşvik sistemi sonrasında 2013 yılında Sinop ilinde hazırlanan teşvik belge sayısı 18 ile 2009 yılından itibaren en yüksek sayısına ulaşmış ancak izleyen yıllarda hızlı düşüş yaşanmıştır. Bu düşüş ile birlikte istihdam ve yatırım sermayesinde de önemli azalmalar gerçekleşmiştir (2014 yılında 85 milyon TL doğalgaz yatırımı dışında geriye 18 milyon TL toplam yatırım kalmaktadır). 2015 yılında hazırlanan 7 teşvik belgesinde 4 belgenin kamu kaynaklı olması özel sektörün Sinop ilinde yeni yatırım planlanmasında isteksiz olduğu algısı yaratmıştır. 

2016 yılı içerisinde seçim stresinden uzaklaşılması ve $/TL ve €/TL kurlarının daha stabil bir trend izlemesi ile Sinop ilinde dış ticaret pozitif gelişmelerin yaşanması beklenmektedir. Bu noktada özellikle AB ülkelerine yönelik ihracatın geliştirilmesi nitelikli üretimin arttırılması ile mümkün olabileceğinden, firmaların Ar-Ge çalışmalarına ağırlık vermesi önerilmektedir. Yine Avrupa, Orta Doğu ve Uzak Doğu ülkeleri ile birlikte yeni pazarların, Güney Amerika gibi, belirlenmesi Sinoplu firmaların yeni talep alanları oluşturabilmesi adına önemli olacaktır. Emlak sektöründe canlılığın devam etmesi 2016 yılında Sinop ilindeki konut satışlarında artışın devam etmesini sağlayabilir, bu sektörde birçok yeni firmanın piyasaya girmesi beklenebilir. Ar-Ge ve patent çalışmalarının Sinop ilinde yok denecek kadar az olması nitelikli istihdamın Sinop’ta oluşturulmasını negatif etkilemektedir, bu alandaki yeni çalışmalar ile mühendis ve teknik personelin özellikle Sinop Organize Sanayi Bölgesi’nde konumlandırılması sağlanabilir. Sermaye erişiminde yaşanan sorunlar kurulan işletmelerin düşük sermayeler ile faaliyete geçmesine neden olmaktadır. Yeni destek mekanizmaları ile birlikte yeni bir teşvik sistemi 2016’da beklenebilir, bu çalışmalar Sinop ilinde yeni yatırımların oluşturulması ve daha fazla şirket ve gerçek kişi firmalarının faaliyete başlamasında itici güç olacaktır.

Not: Veriler TÜİK, TOBB ve Ekonomi Bakanlığı'ndan temin edilmiş olup, sermaye/şirket ve nüfus/firma hesaplamaları ve Türkiye sıralaması tarafımca gerçekleştirilmiştir.